Đương Quy: Loại Thảo Dược Quan Trọng Cho Sức Khỏe
Nhắc đến đương quy, người ta thường liên tưởng ngay đến loại thuốc dành cho phụ nữ. Tuy nhiên, ít người biết rằng đương quy không chỉ có tác dụng đối với phụ nữ mà còn có nhiều lợi ích khác cho sức khỏe. Hôm nay, hãy cùng Zicxa Việt Nam khám phá về loại thảo dược này nhé!
Giới thiệu về đương quy
1. Đương quy là gì?
Tên "đương quy" bắt nguồn từ một truyền thuyết kể về câu chuyện tình cảm đầy cảm động giữa một cặp vợ chồng nghèo. Chàng trai đi tìm thuốc suốt nhiều năm không trở về, trong khi đó vợ được mẹ chồng khuyên lấy chồng khác. Khi vợ mắc bệnh, chàng trai trở về và đem thuốc đương quy này để chữa trị cho vợ. Cảm động trước tình yêu thương chân thành của chồng mình, người vợ sau đó đã trả lại vợ cho chồng.
Từ đó, loại thuốc này đã được đặt tên là đương quy, có ý nghĩa là nên về, đáng về. Truyền thuyết này về đương quy vẫn còn tồn tại trong dân gian và đương quy cũng trở thành loại thuốc chuyên dùng để điều trị các bệnh cho phụ nữ. Tuy nhiên, theo y học cổ truyền, đương quy có tác dụng nuôi huyết, điều hòa khí, làm cho huyết khí bị rối loạn trở về vị trí cũ nên mới có tên là đương quy.
Theo y học cổ truyền, vị thuốc này có tác dụng nuôi huyết, điều khí, làm cho khí huyết đang rối loạn quay về chỗ cũ nên mới có tên là đương quy
- Tên gọi khác: Sâm Đương Quy, vân quy, tần quy
- Tên khoa học: Angelica sinensis
- Tên tiếng Anh: Angelica, female ginseng
Đương quy thuộc loại cây thân thảo lớn, thường cao khoảng 80cm và có tuổi thọ lâu. Lá của cây đương quy thường có hình mác dài, có cuống ngắn hoặc không có cuống. Cây ra hoa vào tháng 7. Hoa có màu trắng nhạt và hình dạng tán kép. Quả của cây có màu tím nhạt và có rìa.
2. Đương quy phân bố ở đâu?
Đương quy thường sống ở các vùng núi có độ cao từ 2.000 - 3.000m với khí hậu ẩm mát. Loại cây này xuất hiện ban đầu từ Trung Quốc. Ngày nay, nguồn đương quy chủ yếu được nhập khẩu từ Trung Quốc và Triều Tiên.
Ở Việt Nam, cây đương quy đã được du nhập từ những năm 1960. Hiện nay, đương quy được trồng nhiều ở các tỉnh vùng như Lào Cai, Hòa Bình, Lai Châu và Lâm Đồng, tuy nhiên không phổ biến rộng rãi.
3. Thu hái và chế biến đương quy
- Bộ phận được sử dụng: Rễ
- Thu hái: Thường thu hái đương quy vào mùa thu vì đây là thời điểm cây có chất lượng cao nhất.
- Chế biến đương quy: Sau khi thu hái đương quy, người ta sẽ cắt bỏ phần lá để giữ lại phần rễ, sau đó phơi hoặc sấy khô để sử dụng theo mục đích. Có 3 cách chế biến đương quy như sau:
- Quy đầu: Lấy phần rễ chính to nhất.
- Quy thân: Lấy phần rễ bổ trợ lớn, bỏ đầu và đuôi.
- Quy vĩ: Lấy phần rễ bổ trợ nhỏ và nhánh.
Sau khi thu hoạch, rễ đương quy sẽ được xông khói với khí sulfur và cắt thành lát mỏng.
Sau khi thu hái đương quy, người ta sẽ cắt bỏ phần lá, giữ lại phần rễ, phơi hoặc sao khô để sử dụng tùy mục đích
Thành phần hóa học có trong đương quy
Trong các bộ phận của đương quy được sử dụng làm thuốc, phần rễ chính hoặc quy đầu chứa nhiều dược tính nhất. Trong rễ có chứa các thành phần sau:
- Tinh dầu: Theo nghiên cứu, trong rễ đương quy có hàm lượng tinh dầu chiếm khoảng 0,26%. Tinh dầu này chính là thành phần quyết định tác dụng của đương quy, trong đó bao gồm các chất như Ligustilide, n-butyliden phthalide, n-valerophenon-o- carboxylic acid, n-dodecanol.
- Nhóm Furanocoumarin: psoralen, bergapten, sesquiterpen, archangelicinNhóm phytosterol: β-sitosterol, β-sitosteryl palmitate.
- Các acid hữu cơ: acid ferrulic, acid myristic, acid succinic, acid folic, acid nicotinic, acid folinic, acid palmitic.
- Một số vitamin: vitamin nhóm B, vitamin E, vitamin A, vitamin B12 (0,25-0,4µg/100g).
Tác dụng của đương quy đối với sức khỏe và trong chữa bệnh
1. Tác dụng của đương quy trong Đông y
Theo Đông y, toàn bộ rễ đương quy có vị ngọt, hơi đắng, hơi cay, mùi thơm, tính ấm, có tác dụng bổ huyết, bổ ngũ tạng, hoạt huyết, giải uất kết, hoạt tràng thông tiện, giúp giải độc và là một vị thuốc chủ yếu bổ huyết. Tuy nhiên, theo nghiên cứu, mỗi phần khác nhau của đương quy có tác dụng khác nhau: phần trên cùng (quy đầu) thiên về chỉ huyết, phần thân giữa (quy thân) thiên về bổ huyết và phần rễ (quy vĩ) thì thiên về hoạt huyết, ngăn ngừa tình trạng ứ huyết.
Theo Đông y, đương quy là một vị thuốc mang tính bổ huyết là chính
Một số tác dụng của đương quy trong Đông y như sau:
- Rối loạn kinh nguyệt, đau bụng kinh, hội chứng tiền mãn kinh, sản hậu...
- Giúp điều trị thiếu máu dẫn tới hoa mắt, chóng mặt, da xanh xao, gầy còm.
- Điều trị tiêu hóa kém do tỳ hư dẫn đến khí huyết kém.
- Điều trị các vấn đề về tiêu hóa như đầy hơi và bệnh táo bón.
- Điều trị bệnh viêm khớp cũng như các bệnh về da.
- Một số phụ nữ sử dụng đương quy để kích thích xuất kinh trong thời kỳ kinh nguyệt và dùng để phá thai. Khi dùng chung với các thuốc khác, nó có thể chữa chứng xuất tinh sớm.
2. Tác dụng của đương quy theo y học hiện đại
Theo các nghiên cứu hiện đại, đương quy có những tác dụng sau:
2.1 Đương quy điều trị huyết khối não và viêm tắc tĩnh mạch huyết khối, tăng cường tuần hoàn não
Một số nghiên cứu cho thấy, đương quy chứa hợp chất ligustulid, hoạt chất này giúp tăng tuần hoàn máu và một số chất hỗ trợ giảm tình trạng đột quỵ do thiếu máu não cục bộ cấp tính, tắc nghẽn máu não. Acid hữu cơ ferulic có khả năng ức chế sự kết tập tiểu cầu, giúp điều trị các bệnh về não bộ và tăng cường tuần hoàn não tốt hơn.
Cách làm: Để điều trị các hội chứng thiếu máu, tăng cường tuần hoàn não, bạn có thể dùng đương quy kết hợp với bạch thược, sinh địa hoàng và hoàng kỳ dưới dạng nước uống nhiều lần trong ngày.
2.2 Đương quy tăng sức đề kháng
Đương quy có khả năng kích thích hệ miễn dịch, hoạt hóa tế bào lympho B và T, làm tăng sinh kháng thể bảo vệ cơ thể chống lại các bệnh truyền nhiễm, hỗ trợ điều trị thiếu máu, suy nhược cơ thể.
2.3 Đương quy ỗ trợ điều trị rối loạn kinh nguyệt và các vấn đề về kinh nguyệt ở phụ nữ
Theo y học hiện đại, các hoạt chất trong đương quy giúp làm dịu tình trạng co thắt tử cung, tăng hợp tổng hợp protid làm cho tử cung trở nên dày hơn, giảm đau bụng kinh, điều trị kinh nguyệt ít, kinh nguyệt bị bế, đau bụng kinh ở phụ nữ.
Cách làm: Trước ngày kinh khoảng 1 tuần, lấy khoảng 10g đương quy sao khô rồi nấu nước uống chia làm 2 lần mỗi ngày. Uống liên tục cho đến khi kỳ kinh kết thúc.
2.4 Đương quy điều trị bệnh vẩy nến
Trong đương quy có chứa psoralen, khi kết hợp với liệu pháp UV để điều trị bệnh vẩy nến có thể giúp cải thiện trên 40-66% bệnh nhân.
2.5 Đương quy kích thích tiêu hóa, tiêu đờm
Trong đương quy có hàm lượng tinh dầu cao, có tác dụng kích thích tiêu hóa, tiêu đờm, lợi tiểu và lợi trung tiện. Do đó, đương quy được người phương Tây sử dụng để điều trị cảm lạnh, ho khó tiêu, làm dịu thần kinh và kích thích sự thèm ăn.
Đương quy còn là thuốc diệt khuẩn nhẹ và có thể chữa đau bụng
Ngoài ra, đương quy còn có tác dụng diệt khuẩn nhẹ và có thể chữa đau bụng, co thắt cơ bắp và giảm triệu chứng viêm phế quản. Nhiều nghiên cứu còn cho thấy một số công dụng khác của đương quy như tác dụng an thần và chữa chứng xuất tinh sớm.
3. Một số tác dụng khác của đương quy
Ngoài việc sử dụng thân và rễ để chữa bệnh, củ và lá thân đương quy còn được dùng để chế biến món ăn có lợi cho sức khỏe. Củ đương quy được sử dụng trong các món ăn bổ dưỡng chống suy nhược cơ thể. Lá đương quy có hương vị thơm cay gần giống cần tây, được dùng như một loại rau để xào nấu hoặc để tạo hương vị cho đồ ăn và đồ uống.
Ở một số nước phương Tây, đương quy là nguồn thực phẩm từ lâu. Họ thường sấy củ vào mùa thu và ăn nó như một loại rau trong những tháng mùa đông dài, không chỉ để làm nguồn thực phẩm mà còn để bảo vệ sức khỏe. Đương quy có tác dụng trợ tiêu hóa, chống lại bệnh dạ dày và bổ sung nhiều chất dinh dưỡng quan trọng khác cho cơ thể như vitamin B12, thiamin, magie, sắt, riboflavin và kali...
Một số bài thuốc chữa bệnh từ đương quy
1. Đương quy chữa thiếu máu, suy nhược
Người thường xuyên bị hoa mắt, suy nhược do thiếu máu, kinh nguyệt không đều, hay đau ở rốn, đẻ xong máu chảy mãi không ngừng có thể sử dụng bài thuốc sau:
- Dùng đương quy, thục địa hoặc sinh địa mỗi vị 12g, bạch thược 8g, xuyên khung 6g sắc nước uống chia làm 3 lần trong ngày.
Đối với phụ nữ sau sinh đẻ gầy yếu nặng, có thể dùng bài thuốc trên cộng thêm khắc can khương, hắc đậu (đậu đen), trạch lan, ngưu tất, ích mẫu, bồ hoàng rồi sắc như trên uống 3 lần trong ngày, bệnh tình sẽ giảm rất nhiều.
2. Đương quy bổ huyết
Bài thuốc này dùng cho phụ nữ sau sinh bị thiếu máu, có tác dụng bổ huyết, giảm suy nhược.
- Dùng đương quy 7g, quế chi, sinh khương, đại táo mỗi vị 6g, thược dược 10g, đường phèn 50g, sắc nước cho đến khi còn lại 200ml chia làm 3 lần uống trong ngày.
3. Đương quy chữa máu cam chảy
Những người thường xuyên bị chảy máu cam hoặc chảy máu cam không ngừng có thể dùng đương quy sao khô tán nhỏ, mỗi ngày dùng 2-3 lần, mỗi lần dùng 4g kèm với nước cháo.
4. Đương quy dưỡng não
Đây còn được gọi là bài thuốc dưỡng não hoàn hay viên dưỡng não, được sử dụng để chữa mất ngủ, nhức đầu, hoặc ngủ mê.
- Dùng đương quy 100g, viễn chí 40g, xương bồ 40g, táo nhân 60g, ngũ vị 60g, khởi tử 80g, đởm tinh 40g, thiên trúc hoàng 40g, long cốt 40g, ích trí nhân 60g, hổ phách 40g, nhục thung dung 80g, bá tử nhân 60g, chu sa 40g, hồ đào nhục 80g. Sắc nước cho đến khi còn lại 200ml, chia làm 3 lần uống trong ngày.
Hi vọng qua bài viết này, bạn đã hiểu rõ hơn về đương quy và tác dụng của nó đối với sức khỏe. Đương quy là một loại thảo dược có nhiều ứng dụng hữu ích và đang được nhiều người quan tâm. Hãy cùng thử dùng đương quy để tận hưởng lợi ích mà nó mang lại cho sức khỏe của bạn.
