Sự phổ biến của sơ đồ tư duy trong nhiều lĩnh vực hiện nay đang là một xu hướng đáng chú ý. Nó được coi là một công cụ ghi chú thông minh mang lại nhiều lợi ích cho mọi người. Vậy sơ đồ tư duy là gì? Loại sơ đồ tư duy nào được sử dụng nhiều nhất? Hãy cùng tìm hiểu trong bài viết này và cùng nhau học cách vẽ sơ đồ tư duy.
1. Sơ đồ tư duy là gì?
Sơ đồ tư duy, được biết đến bằng tên tiếng Anh là Mindmap, là một phương pháp ghi chú thông minh sử dụng từ ngữ ngắn gọn và hình ảnh sinh động để bộ não có thể tiếp cận, ghi nhớ và lưu trữ thông tin một cách nhanh chóng và lâu dài.
Mindmap không chỉ giúp con người ghi nhớ theo một trình tự nhất định mà còn giúp chúng ta liên kết các dữ kiện, kích thích trí não sáng tạo để tạo hứng thú cho quá trình học tập và làm việc. Bằng cách sử dụng Mindmap, chúng ta không cần mất thời gian và công sức ghi chép dày đặc các nội dung mà thay vào đó, chúng ta sẽ sử dụng các tiêu đề ngắn gọn, các ký hiệu và hình ảnh hai chiều để ghi nhớ một cách tổng thể và chi tiết.
Sơ đồ tư duy có cấu trúc gồm từ khóa/chủ đề chính ở vị trí trung tâm và các nhánh nhỏ chỉ các nội dung, hình ảnh được phát triển từ chủ đề chính xung quanh. Để cây sơ đồ trở nên đẹp hơn và dễ ghi nhớ hơn, chúng ta có thể chèn thêm các hình ảnh hoặc biểu tượng.
2. Lợi ích vẽ sơ đồ tư duy trong học tập và quản lý
Lợi ích vẽ sơ đồ tư duy trong học tập
Hiện nay, việc áp dụng phương pháp vẽ sơ đồ tư duy trong giảng dạy đem lại rất nhiều lợi ích, đặc biệt là khi giáo viên đặt học sinh làm trung tâm. Sơ đồ tư duy giúp giáo viên trình bày các khái niệm trong lớp học một cách rõ ràng, tập trung vào các vấn đề quan trọng và cung cấp cách nhìn tổng quan về chủ đề.
Đồng thời, việc vẽ sơ đồ tư duy cũng giúp học sinh tiếp nhận nội dung bài học một cách tổng quan và chính xác, từ đó nâng cao hiệu quả học tập. Học sinh sẽ không chỉ tiếp nhận thông tin một cách thụ động mà ngược lại, họ sẽ phải suy nghĩ, sáng tạo và ghi nhớ kiến thức theo cách logic.
Một lợi ích nữa khi sử dụng Mindmap trong học tập là học sinh có thể trình bày nội dung bài học một cách khoa học, dễ hiểu và dễ nhớ. Họ có thể ghi chép kết hợp sử dụng hình ảnh, màu sắc và ý tưởng sáng tạo để tóm tắt nội dung bài học, từ đó kích thích hứng thú học tập và phát huy tối đa tiềm năng ghi nhớ của bộ não.
Sơ đồ tư duy mang lại hiệu quả cao trong học tập, phát triển tư duy logic và khả năng phân tích tổng hợp để học sinh nắm chắc kiến thức và ghi nhớ lâu, thay cho kiểu học thuộc lòng truyền thống.
Lợi ích vẽ sơ đồ tư duy trong quản lý
Sơ đồ tư duy có tác dụng quan trọng trong công tác quản lý, giúp truyền đạt thông tin đến cấp dưới một cách rõ ràng, mạch lạc và dễ hiểu. Nó trở thành công cụ hữu hiệu như một "bản đồ vạn năng" để nâng cao hiệu quả công việc trong việc lên kế hoạch, thiết lập mục tiêu, thuyết trình và nhiều công việc khác.
Mindmap cũng có tính ứng dụng cao trong việc quản lý thời gian. Bằng cách liên kết các công việc với nhau và sắp xếp chúng trong khoảng thời gian nhất định, Mindmap đảm bảo tính khoa học cho công việc. Nhờ vậy, mọi công việc sẽ được phân chia hợp lý và giải quyết trong thời gian thích hợp.
3. Một số loại sơ đồ tư duy hiện nay
3.1 Sơ đồ tư duy vòng tròn
Sơ đồ tư duy vòng tròn, còn được gọi là Circle Map, bao gồm một vòng tròn lớn bên ngoài và một vòng tròn nhỏ bên trong. Vòng tròn nhỏ chứa chủ đề chính hoặc ý tưởng trung tâm, trong khi vòng tròn lớn chứa các ý phụ và ý bổ trợ cho chủ đề chính/ý tưởng trung tâm.
Sơ đồ vòng tròn được tạo ra để brainstorming một chủ đề hoặc ý tưởng bằng cách sử dụng các thông tin đã biết.
3.2 Sơ đồ tư duy bong bóng
Sơ đồ tư duy bong bóng, được gọi bằng tên tiếng Anh là Bubble Map, bao gồm một vòng tròn ở vị trí trung tâm và các bong bóng hình tròn tỏa ra nhiều hướng. Vòng tròn ở trung tâm chứa chủ đề chính, trong khi các bong bóng chứa các ý tưởng và hành động cụ thể để bổ sung ý nghĩa cho chủ đề chính.
Bubble Map chủ yếu được sử dụng để thiết lập mục tiêu, mô tả phân khúc khách hàng và các công việc liên quan.
3.3 Sơ đồ tư duy bong bóng kép
Sơ đồ tư duy bong bóng kép, còn được gọi bằng tên tiếng Anh là Double Bubble Map, là loại sơ đồ kết hợp giữa 2 sơ đồ bong bóng hoặc biểu đồ Venn.
Double Bubble Map được sử dụng để xác định sự khác biệt và tương đồng giữa 2 chủ đề hoặc 2 lĩnh vực. Sơ đồ này có cấu trúc gồm 2 vòng tròn chứa 2 chủ đề, 2 ý chính ở vị trí trung tâm. Phần giao nhau của 2 vòng tròn chứa các điểm tương đồng và phần còn lại của 2 vòng tròn chứa sự khác biệt giữa 2 chủ đề, đối tượng.
Sơ đồ này chủ yếu để so sánh một cách trực quan các khái niệm và ý tưởng đối tượng, giúp chúng ta đánh giá một cách toàn diện để đưa ra quyết định đúng đắn.
3.4 Sơ đồ tư duy cây
Sơ đồ tư duy cây, còn được gọi bằng tên tiếng Anh là Tree Map, được thiết kế giống như một cái cây. Phía trên cùng là chủ đề chính hoặc nội dung chính và phía dưới là các chủ đề phụ, các nội dung liên quan hoặc nội dung chi tiết để giúp làm rõ chủ đề chính.
Tree Map không giới hạn số lượng phân nhánh mà chúng ta có thể liệt kê xuống phía dưới, và chúng ta có thể tự do sắp xếp các phân nhánh tùy theo nội dung cho đến khi đầy đủ. Loại sơ đồ này được sử dụng khá phổ biến trong học tập, giúp học sinh và sinh viên hệ thống hóa lượng kiến thức một cách ngắn gọn và dễ hiểu. Trong công việc, Tree Map chủ yếu được sử dụng để liệt kê các nhiệm vụ hoặc xây dựng kế hoạch.
Thực tế còn nhiều loại sơ đồ khác được sử dụng tùy theo mục đích và lĩnh vực. Ví dụ như sơ đồ tư duy luồng - Flow Map, sơ đồ tư duy đa luồng - Multi Flow, sơ đồ tư duy dấu ngoặc "{" - Brace Map, sơ đồ tư duy hình cầu - Bridge Map.
4. Hướng dẫn cách vẽ sơ đồ tư duy hiệu quả
Sau đây, chúng ta sẽ học cách vẽ sơ đồ tư duy hiệu quả và khoa học:
Bước 1: Xác định chủ đề/ý chính/từ khóa chính cho sơ đồ
Dù bạn chọn loại sơ đồ nào, việc xác định chủ đề chính hay ý chính là quan trọng nhất. Bước này quyết định đến hiệu quả của quá trình vẽ sơ đồ, vì vậy bạn cần phải xác định chính xác.
Bước 2: Vẽ các nhánh cấp 1 cho sơ đồ tư duy
Sau khi đã xác định được chủ đề chính/ý chính, hãy vẽ các nhánh xuất phát từ chủ đề trung tâm và nối đến các ý phụ của phân nhánh.
Số lượng nhánh phụ sẽ tùy thuộc vào nội dung của bạn và hãy sử dụng các từ ngắn gọn, súc tích tập trung vào trọng tâm.
Bước 3: Thêm các nhánh phụ cấp 2, cấp 3
Từ các nhánh phụ cấp 1, tiếp tục triển khai các nhánh phụ cấp 2, cấp 3 để bổ sung nội dung thông tin cho đến khi đầy đủ. Các ý phụ đều liên quan và bổ sung cho chủ đề chính của sơ đồ.
Bước 4: Tô màu và kết hợp hình ảnh minh họa
Để sơ đồ trở nên rõ ràng, sinh động và dễ nhớ hơn, hãy tô màu cho các nhánh trong sơ đồ. Tô đậm chủ đề chính/ý chính nhất, các nhánh cấp 1 tô đậm hơn các nhánh cấp 2, cấp 3 và sử dụng màu sắc khác nhau để dễ phân biệt. Bên cạnh đó, bạn có thể kết hợp thêm hình ảnh minh họa để sơ đồ trở nên đẹp hơn và dễ nhớ hơn.
Trên đây là tổng quan về sơ đồ tư duy. Hy vọng sau bài viết này, bạn đã giải đáp được mọi thắc mắc của mình và biết cách làm sơ đồ tư duy đẹp, khoa học và hiệu quả trong quá trình học tập và làm việc của mình.
