Giới thiệu
Trên lớp Sinh học 12 chúng ta đã học về phần di truyền học và các cơ chế di truyền ở cấp độ phân tử, tế bào và quần thể. Bài ôn tập này sẽ giúp chúng ta tổng kết và nắm vững kiến thức đã học.
Cơ chế di truyền ở cấp độ phân tử
Cấu trúc ở cấp độ phân tử
Cấu trúc ở cấp độ phân tử bao gồm: Gen, ARN (mARN, tARN, rARN) và prôtêin. Gen là một đoạn của ADN mang thông tin mã hoá một sản phẩm xác định như chuỗi polipeptit hoặc một phân tử ARN. Gen cấu trúc bao gồm 3 phần: Vùng điều hoà, vùng mã hóa và vùng kết thúc.
Những diễn biến cơ bản của các cơ chế di truyền ở cấp độ phân tử
Các cơ chế di truyền ở cấp độ phân tử bao gồm: Tự sao chép ADN, Phiên mã, Dịch mã. Các diễn biến này diễn ra theo các nguyên tắc bổ sung, bán bảo toàn và nửa gián đoạn.
Cơ chế di truyền ở cấp độ tế bào và cơ thể
Phân li
Phân li là quá trình phân chia tế bào trong đó tính trạng di truyền được xác định bởi một cặp alen. Phân li đồng đều của cặp alen trong quá trình giảm phân dẫn đến mỗi giao tử chỉ chứa một chiếc của cặp alen.
Trội không hoàn toàn
Trội không hoàn toàn là quá trình mà F2 (hệ thống hậu sản sinh thế giai đoạn thứ hai) có tỷ lệ 1 trội: 2 trung gian: 1 lặn. Quá trình này xảy ra do phân li và tổ hợp của cặp NST tương đồng.
Phân li độc lập
Phân li độc lập là quá trình trong đó các cặp gen phân li độc lập và quy định các tính trạng khác nhau. Quá trình này dẫn đến sự phân li của các cặp gen tương ứng.
Tương tác gen không alen
Tương tác gen không alen là quá trình trong đó hai hay nhiều gen không alen cùng tương tác quy định một tính trạng. Quá trình này xảy ra khi các cặp NST tương đồng phân li độc lập.
Tác động cộng gộp
Tác động cộng gộp là quá trình trong đó các gen cùng có vai trò như nhau đối với sự hình thành tính trạng. Quá trình này xảy ra khi các cặp NST tương đồng phân li độc lập.
Tác động đa hiệu
Tác động đa hiệu là quá trình trong đó một gen chi phối nhiều tính trạng. Quá trình này xảy ra do phân li và tổ hợp của cặp NST tương đồng.
Liên kết hoàn toàn
Liên kết hoàn toàn là quá trình trong đó các gen nằm trên cùng một NST và liên kết hoàn toàn. Quá trình này giúp hạn chế biến dị tổ hợp và đảm bảo di truyền bền vững từng nhóm tính trạng.
Hoán vị gen
Hoán vị gen là quá trình trong đó các NST tương đồng trao đổi các đoạn tương đồng cho nhau, dẫn đến xuất hiện các tổ hợp gen mới. Quá trình này xảy ra do sự trao đổi chéo giữa các chromatit khác nguồn gốc của cặp các gen trên cùng một cặp NST tương đồng.
Di truyền liên kết với giới tính
Di truyền liên kết với giới tính là quá trình trong đó tính trạng được quy định bởi gen trên X được di truyền chéo, trong khi gen trên Y được di truyền trực tiếp. Quá trình này xảy ra do phân li và tổ hợp của cặp NST giới tính.
Di truyền ngoài nhân
Di truyền ngoài nhân là quá trình trong đó tính trạng được quy định bởi gen nằm ở tế bào chất như ti thể và lục lạp. Quá trình này xảy ra do phân li và tổ hợp của cặp NST giới tính.
Cơ chế di truyền ở cấp độ quần thể
Sơ đồ các dạng biến dị
Đột biến gen và đột biến NST
Đột biến gen
Sơ đồ các dạng đột biến gen:
Đột biến NST
Sơ đồ các dạng đột biến NST:
Nguồn vật liệu và phương pháp chọn giống
Các câu hỏi tự kiểm tra
Câu 1: Phân biệt đột biến gen và đột biến NST?
Câu 2: Phân biệt thể lệch bội và thể đa bội?
Câu 3: Phân biệt đa bội chẵn và đa bội lẻ?
Câu 1: Hãy giải thích cách thức phân loại biến dị được nêu trong bài và cho biết đặc điểm của từng loại?
Câu 2: Ở người, bệnh hoá xơ nang là bệnh do gen lặn trên NST thường quy định, trong đó prôtêin điều hoà tính dẫn truyền ion xuyên màng (CFTR) là khác thường. Vì sao trình tự mã hoá ARN của gen này dài hơn mARN mà prôtêin CFTR được dịch mã? Khoảng bao nhiêu % nuclêôtid trong mARN sơ khai tạo nên trình tự không dịch mã? Ở mức ADN có thể dự đoán thay đổi nào đã xảy ra trong đột biến F508?
Câu 1: Để tạo dòng thuần ổn định trong chọn giống cây trồng, phương pháp hiệu quả nhất là gì?
Câu 2: Các phát biểu về thể truyền sử dụng trong công nghệ gen, phát biểu nào là đúng?
Câu 3: Trong cơ thể có 4 cặp gen nằm trên 4 cặp NST tương đồng, cơ thể bố có 3 cặp gen dị hợp, 1 cặp gen đồng hợp còn mẹ thì ngược lại. Có bao nhiêu kiểu giao phối có thể xảy ra?
Câu 4: Quần thể có thành phần kiểu gen nào đang có cấu trúc di truyền theo định luật Hacđi - Vanbec?
