Tìm hiểu chi tiết về quả la hán
Quả La Hán, còn được gọi là quả mộc miết hay giải khổ qua, là một loại quả quý hiếm trong Đông y. Nguồn gốc của quả này có từ miền Nam Trung Quốc và miền Bắc Thái Lan. Tại Việt Nam, quả La Hán được trồng nhiều nhất ở các tỉnh vùng núi Tây Bắc như Lào Cai, Sơn La, Thái Nguyên. Hình ảnh quả La Hán thường được bày bán như một đặc sản của vùng.
Theo các chuyên gia, kỹ thuật trồng cây La Hán không quá khó khăn. Chỉ cần mua hạt về ngâm nước trong hai giờ, sau đó thấm sạch trên giấy và cho vào hộp nhựa để nơi có ánh sáng ban ngày và chiếu đèn huỳnh quang ban đêm. Sau khoảng 7 ngày, hạt sẽ nảy mầm. Lúc này, bạn chỉ cần làm bầu và mắc giàn cho cây phát triển.
Nguồn gốc và ý nghĩa tên gọi "quả la hán"
Tên gọi "quả la hán" bắt nguồn từ Trung Hoa. Theo sử sách ghi chép, vào giai đoạn hưng thịnh của đời Đường, các môn võ thuật phát triển mạnh mẽ ở Trung Quốc. Trong đó, trường phái Thiếu Lâm Tự thuộc miền Nam Trung Hoa nổi bật.
Các vị đại sư của Thiếu Lâm Tự thường xuyên sử dụng nước uống từ loại thảo dược để tăng cường sự dẻo dai, linh hoạt và kéo dài tuổi thọ. Vì điều đó, dân gian truyền tai nhau về một loại quả mang tên "La Hán" với ý nghĩa là có sức khỏe phi thường như các vị La Hán. Từ đó, cái tên này bắt đầu ra đời và được sử dụng cho đến ngày nay.
Đặc điểm ngoại hình của quả la hán
La Hán là một loại thực vật lưỡng niên, thuộc dạng cây thân leo. Đặc điểm nhận dạng của quả la hán bao gồm:
- Thân cây dài từ 1-3 mét, có nhiều tua cuốn mọc quanh và có khả năng bám chặt vào các cây khác để leo lên.
- Lá la hán có hình trái tim, chiều dài khoảng 10-20cm và chiều rộng khoảng 3.5-12cm.
- Phần thân lá to, phần đầu nhọn và thường rụng lá theo mùa.
- Hoa la hán mọc thành từng chùm, mỗi chùm chỉ có khoảng 2-3 hoa.
- Cuống hoa dài khoảng 3-5cm, cánh hoa mỏng, có màu vàng nhạt, nhìn rất đẹp mắt.
- Quả la hán hình cầu, màu xanh lục và có đường kính dao động khoảng 5-8cm.
- Khi quả già, nó sẽ chuyển sang sắc nâu vàng hoặc nâu sẫm, được bao phủ bởi một lớp lông nhung mỏng, sờ vào rất mịn tay.
- Bên trong quả la hán có rất nhiều thịt và hạt. Lớp vỏ già bên ngoài khá giòn, có thể dùng tay bóp nhẹ để nhìn thấy phần thịt màu trắng ngà và xốp nhẹ bên trong.
- Mỗi quả la hán sẽ có 10 vân sợi chạy xuống theo chiều dọc. Hạt có hình tròn, dẹt, màu nâu, phần rìa hơi dày, phần giữa trũng xuống để lộ các rãnh nhỏ.
Thu hái, sơ chế và bảo quản
Toàn bộ cây la hán chỉ tiến hành thu hái phần quả để điều chế thành dược liệu. Theo các chuyên gia, để đảm bảo dược tính trong quả la hán đạt độ tốt nhất, ta nên thu hái loại cây này vào khoảng thời gian từ tháng 7 đến tháng 9 hàng năm. Thông thường, chỉ các quả đã già, to và cứng chắc mới được chọn để hái. Quả la hán sau khi được thu hoạch sẽ được rửa sạch, phơi hoặc sấy khô và bảo quản để dùng dần.
Thành phần hóa học của la hán
Được mệnh danh là "quả thần tiên", quả la hán chứa đựng rất nhiều thành phần dinh dưỡng có lợi cho sức khỏe con người, bao gồm:
- Đường hữu cơ như Fructose và Glucose.
- Chất ngọt Mogrosid - vị ngọt lớn hơn nhiều lần so với đường mía. Điều đặc biệt là chất ngọt này là tự nhiên và không gây hại cho sức khỏe. Do đó, người bị mỡ máu, tiểu đường vẫn có thể sử dụng quả la hán để pha nước uống hàng ngày.
- Hợp chất Protein Monogrosvin giúp duy trì cơ bắp khỏe mạnh và cân bằng các thành phần dinh dưỡng cho cơ thể.
- Ngoài ra, trong thành phần dưỡng chất của la hán, các nhà khoa học còn tìm ra 8-13 protein thực vật, có tác dụng tăng cường thể lực và năng lượng làm việc cho người dùng.
- Quả này cũng chứa một lượng lớn vitamin C cùng các khoáng chất vi lượng như sắt, mangan, kẽm rất tốt cho hệ miễn dịch của cơ thể.
- Hạt của quả la hán còn chứa tới 41% acid béo tự nhiên, có lợi cho quá trình chuyển hóa và trao đổi chất ở người.
Quả la hán có tác dụng gì?
Quả la hán không chỉ được sử dụng làm nước giải khát mà còn là vị thuốc rất tốt trong Đông y. Thảo dược này có công dụng chữa bệnh vô cùng hiệu quả, hãy cùng tìm hiểu chi tiết về tác dụng chữa bệnh của loài quả này ngay sau đây.
Theo Đông y, quả la hán có công dụng gì?
Theo quan niệm của Đông y, quả la hán có tính mát, vị ngọt, không độc và quy vào hai kinh là đại tràng và phế. Với tác dụng thanh nhiệt, lợi hầu, nhuận tràng, ích phế thảo dược này thường được sử dụng để trị ho gà, ho phế nhiệt, viêm amidan, viêm phế quản, đại tiện bí kết và nhiều hơn nữa.
Theo Y học hiện đại, quả la hán uống có tác dụng gì?
Không chỉ Đông y, các nghiên cứu khoa học hiện đại cũng đã chứng minh quả la hán là một loại dược liệu quý, với những công dụng thần kỳ như sau:
- Thanh nhiệt, giải độc, mát gan: Thói quen ăn uống thiếu lành mạnh, thức khuya thường xuyên là một trong những nguyên nhân gây ra tình trạng nổi mụn và phát ban. Với vị ngọt, tính ôn, thanh nhiệt, giải độc tốt, quả la hán có tác dụng rất tốt trong việc làm mát máu, sạch đường ruột, kích thích tiêu hóa, thải độc gan, phòng ngừa mụn nhọt và mẩn ngứa trong người.
- Chống dị ứng: Một vài nghiên cứu khoa học hiện đại đã phát hiện ra rằng quả la hán có tác dụng kháng Histamin - hoạt chất quan trọng trong việc sản sinh tế bào dị ứng, sốc phản vệ. Do đó, từ lâu quả la hán đã được sử dụng để giảm ngứa, chống viêm mũi dị ứng rất tốt.
- Kháng viêm: Không chỉ có tác dụng kháng Histamin, quả la hán còn có khả năng ức chế và tiêu diệt một số loại vi khuẩn gây bệnh, đặc biệt là vi khuẩn sâu răng và nha chu. Bên cạnh đó, sử dụng quả la hán đúng cách còn giúp ngăn ngừa và cải thiện tình trạng nhiễm trùng do nấm Candida gây ra. Vì vậy, quả la hán có tác dụng kháng viêm, giảm sưng đau và làm lành tổn thương hiệu quả.
- Cung cấp năng lượng: Thí nghiệm trên chuột đã cho thấy khả năng cung cấp năng lượng của quả La Hán rất tốt. Theo các chuyên gia, vị ngọt tự nhiên của quả La Hán giúp bổ sung năng lượng, giảm mệt mỏi sau hoạt động với cường độ cao.
- Điều trị tiểu đường và béo phì: Quả la hán với vị ngọt tự nhiên lớn hơn gấp 300 lần đường mía có thể đáp ứng nhu cầu ăn ngọt của người bị tiểu đường và béo phì mà vẫn không gây ảnh hưởng đến sức khỏe. Ngoài ra, sử dụng quả la hán đúng cách còn giúp giảm lượng đường trong máu và thúc đẩy tuyến tụy sản xuất insulin nhiều hơn, từ đó kiểm soát tốt triệu chứng của bệnh.
- Bảo vệ gan: Quả la hán chứa rất nhiều hoạt chất Mogrosid có khả năng phá vỡ cấu trúc các Cholesterol, đồng thời bảo vệ gan khỏi tổn thương. Ngoài ra, loại quả này còn có thể kích hoạt các enzyme chống oxy hóa gan, giúp thanh lọc và thải độc cơ thể hiệu quả.
- Hỗ trợ giảm cân: Vì chứa ít calo, không có carbohydrate và chất béo, quả la hán là một trong những thực phẩm giảm cân hiệu quả dành cho các chị em. Thay vì cắt giảm toàn bộ chất ngọt, bạn có thể tận dụng quả la hán để thay thế đường nhân tạo trong quá trình giảm cân.
- Ngăn ngừa lão hóa: Mogrosid không chỉ là chất tạo vị ngọt đặc trưng của quả La Hán, hoạt chất này còn có tác dụng chống oxy hóa rất tốt. Theo các nhà khoa học, Mogrosid có khả năng bảo vệ tế bào cơ thể khỏi sự tấn công của các gốc tự do, đồng thời làm chậm quá trình lão hóa một cách hiệu quả. Sử dụng thường xuyên quả la hán giúp hạn chế tình trạng da nhăn nheo, tóc rụng sớm và suy giảm chức năng sinh lý.
- Chữa bệnh ung thư: Nhiều nghiên cứu đã chỉ ra rằng, hoạt chất chống oxy hóa trong quả la hán có khả năng ức chế sự phát triển của các khối u và ngăn chặn quá trình lan rộng của các tế bào ung thư. Quả la hán cũng có thể được sử dụng để tạo chất ngọt tự nhiên và bồi bổ cho các hoạt động của cơ thể trong quá trình trị liệu ung thư.
- Điều trị các bệnh lý về hô hấp và tim mạch: Điều trị các bệnh lý về hô hấp như ho khan, ho gà, viêm phế quản, viêm amidan cũng là một trong những tác dụng nổi bật của quả la hán. Quả la hán cũng có thể cải thiện triệu chứng của tim mạch, huyết áp và xơ vữa động mạch hiệu quả.
- Dưỡng da, làm đẹp tóc: Với nhiều vitamin và khoáng chất, quả la hán được mệnh danh là "vua của các loại quả". Nó có tác dụng bồi bổ da dẻ và nuôi dưỡng tóc, giúp da dẻ trở nên mịn màng và mái tóc óng ả.
- Kéo dài tuổi thọ: Việc sử dụng nước la hán trong nhiều năm có thể cải thiện sức khỏe tổng thể và tuổi thọ.
Quả la hán chữa bệnh gì? Những bài thuốc tiêu biểu
La hán là thảo dược có nhiều công dụng tốt cho sức khỏe và thường được sử dụng trong các bài thuốc Đông y. Dưới đây là một số bài thuốc trị bệnh tiêu biểu từ quả la hán:
- Trị ho lao: Sử dụng 60g quả la hán, 100g thịt lợn nạc. Thái lát và cho vào nồi hầm cùng với nước. Nêm nếm vừa ăn và dùng với cơm trắng trong ngày.
- Chữa viêm họng, viêm amidan bị mất tiếng: Bóp nhỏ 1 quả la hán và cho vào nước sôi, ngâm khoảng nửa tiếng và uống hết trong ngày.
- Trị ho gà: Dùng 1 quả la hán kết hợp với 25g hồng khô. Sắc lấy nước và uống.
- Chữa ho khạc ra đờm: Sử dụng 20g quả la hán và 12g tang bạch bì. Trộn chung và sắc thuốc uống.
- Trị viêm phế quản kèm ho: Lấy 10g hạnh nhân, 1 quả la hán đã đập nhỏ. Cho vào ấm sắc cùng 1 lít nước và uống 3-4 lần/ngày.
- Trị táo bón: Sắc nước quả la hán và thêm một chút mật ong để uống.
- Trị tiểu đường: Nấu 2-3 quả la hán khô, sau đó chắt nước. Mỗi lần dùng, lấy một chút nước trộn vào thức ăn hoặc đồ uống để tạo vị ngọt tự nhiên.
4 cách sử dụng quả la hán phổ biến, giúp phát huy tác dụng
Có rất nhiều cách sử dụng quả la hán, tùy vào mục đích và khẩu vị của từng người mà cách chế biến quả này cũng có thể khác nhau. Dưới đây là 4 cách phổ biến sử dụng quả la hán.
1. Chế biến nước quả la hán
Cách làm nước quả la hán rất đơn giản và dễ thực hiện. Nước này không chỉ thanh nhiệt, dịu họng, tiêu đờm và trừ ho, mà còn rất thích hợp để giải khát vào những ngày hè oi bức. Cách làm gồm:
- Chọn 1-2 quả la hán chín, vỏ màu nâu sậm hoặc sáng bóng và khi lắc phát ra tiếng kêu lúc lắc.
- Rửa sạch quả khoảng 3-4 lần với nước lọc, lưu ý cạo sạch lớp lông mềm trên bề mặt vỏ.
- Bổ quả thành miếng và thái nhỏ, hoặc bóp nát.
- Cho quả la hán vào bình chứa nước sôi hoặc đun với nước nóng khoảng 5-10 phút.
- Chắt nước ra bát và dùng dần trong ngày, nên dùng nước la hán khi còn nóng để các dưỡng chất trong thuốc phát huy tối đa tác dụng.
Lưu ý:
- Mỗi quả la hán chỉ có thể pha với 1,5-2 lít nước, tùy khẩu vị từng người.
- Chỉ nên uống trà la hán trong ngày, không để qua đêm.
- Trà thường chứa đường Glucose tự nhiên cao, không cần thêm đường vào.
2. Chế biến trà la hán và hoa cúc
Việc kết hợp trà la hán và hoa cúc với nhau sẽ giúp nhanh chóng thanh nhiệt, giải độc, hỗ trợ tiêu hóa. Cách làm thức uống này cũng khá đơn giản:
- Lấy 25g hoa cúc, 1 bó lá dứa tươi và 1 quả la hán tươi.
- Thái lát quả la hán sau khi làm sạch và cho vào nồi đun sôi cùng 1,5-2 lít nước tinh khiết.
- Sau khoảng 30-45 phút, thả lá dứa và hoa cúc vào nồi và đun thêm 10 phút.
- Nước trà sau khi thu được đem bảo quản trong ngăn mát của tủ lạnh để dùng dần.
- Trường hợp ưa ngọt, bạn có thể cho thêm chút đường phèn trước mỗi lần sử dụng.
3. Sâm bí đao la hán
Quả la hán cùng với sâm có thể giúp giải độc, trị mụn và làm đẹp da hiệu quả. Cách pha quả la hán với sâm bí đao như sau:
- Chuẩn bị 1 quả la hán, 1kg bí đao già, 10g lá dứa, 20g thục địa và 2 khúc mía tươi.
- Làm sạch và pha chế nguyên liệu, bí để bỏ ruột, cắt loại khúc có hình tròn; mía chẻ nhỏ, đập dập; lá dứa buộc thành bó; quả la hán thái lát mỏng hoặc đập nát.
- Xếp mía ở đáy nồi sau đó cho bí đao và la hán vào đun sôi cùng với nước khoảng 45 phút.
- Bỏ lá dứa thêm vào và đun thêm khoảng 5 phút, sau đó tắt bếp, để nguội, lọc nước uống.
4. Rượu quả la hán
Rượu quả la hán không chỉ giúp bồi bổ khí huyết và thải độc cho gan mà còn hỗ trợ điều trị nhức mỏi tay chân hiệu quả. Cách làm như sau:
- Chuẩn bị 7-10g quả la hán, 5-7 lít rượu trắng và 1 chiếc bình thủy tinh to.
- Phơi khô la hán và loại bỏ phần bỏ, chỉ giữ phần ruột.
- Đổ rượu lên trên mặt quả trong bình thủy tinh cho đến khi quả la hán ngập nước.
- Đậy kín nắp bình rượu, ngâm trong khoảng 8-9 tháng rồi đem ra dùng dần.
Uống nước quả la hán hàng ngày có tốt không? Thường dùng cho đối tượng nào?
Quả la hán là một loại thuốc lành tính, không độc và an toàn cho người dùng. Vì vậy, người bệnh có thể yên tâm sử dụng quả la hán trong việc trị liệu các bệnh liên quan.
Tuy nhiên, để đảm bảo an toàn cho sức khỏe, không nên lạm dụng loại quả này, đặc biệt là trong các trường hợp sau:
- Trẻ sơ sinh và trẻ nhỏ.
- Phụ nữ đang mang thai hoặc cho con bú.
- Người bệnh đang mắc tiểu đường.
- Người bị hư hàn, da
