Trong những năm gần đây với sự phát triển của công nghệ 4.0 đã đặt ra cho tất cả các lĩnh vực bao gồm giáo dục những yêu cầu cần đổi mới để phù hợp với xã hội. Hiện nay, ở bậc đại học các phương pháp giảng dạy đại học được xây dựng hiện đại, hướng tới phát huy tính chủ động trong nghiên cứu học tập của sinh viên. Bên cạnh đó, còn sử dụng công nghệ trong quá trình dạy học giúp buổi giảng trên lớp được thú vị hơn. Cùng Lê Quý Đôn tìm hiểu xem các phương pháp giảng dạy ở bậc đại học đó là gì nhé!
Phương pháp dạy học là gì?
Phương pháp dạy học là một hệ thống các hành động có mục tiêu, không chỉ là việc truyền đạt kiến thức, mà còn là việc tổ chức hoạt động nhận thức và thực hành cho học sinh.
Một phương pháp dạy học hiệu quả là phương pháp xây dựng được liên kết chặt chẽ giữa sinh viên và giáo viên, không chỉ giới hạn ở việc giáo viên truyền đạt kiến thức mà bao gồm cả việc kích thích sự tò mò và khám phá của học sinh thông qua việc sử dụng các nguồn tri thức hấp dẫn.
Phương pháp dạy học đòi hỏi người dạy phải có khả năng tổ chức dạy học phù hợp với môi trường và tạo sự hứng thú cho học sinh. Như vậy, phương pháp dạy học không chỉ đơn thuần là việc truyền đạt thông tin một cách thụ động, mà là một quá trình học tập và tương tác, phát triển các kỹ năng và tư duy sáng tạo của người học.
Hệ thống phương pháp dạy học tại trường đại học
Trong hoạt động dạy và học cần có sự kết hợp các yếu tố với nhau mới đảm bảo được sự phù hợp với từng nhóm giai đoạn cụ thể nhằm phát huy tối đa công tác dạy và học ở các cơ sở đào tạo trình độ đại học. Các phương pháp giảng dạy mang lại hiệu quả cao ở bậc đại học đó là:
Phương pháp dạy học truyền thống
Phương pháp dạy học truyền thống thường chú trọng vào việc truyền đạt thông tin từ giáo viên đến học sinh một cách chủ động, trong đó giáo viên là người chủ động thuyết trình và hướng dẫn, còn học sinh là người nhận thụ động thông tin. Đây là một phương pháp học truyền thống được duy trì qua nhiều thế hệ và vẫn được sử dụng rộng rãi trong các hệ thống giáo dục trên thế giới.
Tuy nhiên, trong thời đại ngày nay, nhiều nghiên cứu giáo dục đã chỉ ra rằng phương pháp dạy học truyền thống có thể không phản ánh được nhu cầu học tập và phát triển của học sinh hiện đại. Học sinh ngày nay thường mong muốn tham gia vào quá trình học tập, tìm hiểu thông qua trải nghiệm thực tế và giải quyết vấn đề một cách sáng tạo.
Xem thêm: Tìm hiểu các phương pháp giảng dạy của giáo viên cực hiệu quả
Phương pháp dạy học chủ động
Phương pháp dạy học chủ động (Active teaching) là một phương pháp giảng dạy ưu tiên sự chủ động, tích cực và sáng tạo của sinh viên. Ở phương pháp này sinh viên được khuyến khích tự quản lý quá trình học tập của mình, tự tìm hiểu và khám phá kiến thức một cách độc lập. Thay vì truyền đạt thông tin một cách đơn thuần, giảng viên thúc đẩy sinh viên tìm hiểu thông qua nghiên cứu, thảo luận, và thực hành.
Có thể nói, phương pháp này là tiền đề cho sự sáng tạo của sinh viên, lúc này họ được đề xuất giải pháp cho các vấn đề, tạo ra sản phẩm sáng tạo và thể hiện ý tưởng của mình thông qua nhiều phương tiện.
Phương pháp dạy học theo nhóm
Phương pháp học tập theo nhóm là một trong các phương pháp giảng dạy đại học hiện đại tổ chức sinh viên thành các nhóm nhỏ để sinh viên tham gia tích cực trong quá trình học tập thông qua thảo luận, trao đổi ý kiến và giải quyết các vấn đề học tập.
Đây là một phương pháp dạy học thường được sử dụng để khuyến khích sự tương tác xã hội, phát triển kỹ năng làm việc nhóm và giúp sinh viên xây dựng kiến thức một cách chủ động hơn.
Sinh viên trong nhóm phải tự quản lý thời gian và xây dựng kế hoạch để đảm bảo tiến độ và hoàn thành công việc theo yêu cầu. Trong phương pháp này, giảng viên thường đóng vai trò của người hỗ trợ và hướng dẫn, chứ không phải là người truyền đạt kiến thức chính.
Phương pháp đàm thoại
Phương pháp đàm thoại (dialogue method) là một phương pháp dạy học tập trung vào việc tạo môi trường thảo luận và trao đổi thông qua trò chuyện giữa giảng viên - sinh viên hoặc giữa các sinh viên với nhau. Đây là một phương pháp giảng dạy phổ biến và hiệu quả để khuyến khích sự tương tác, trao đổi ý kiến và tạo ra sự chủ động trong quá trình học tập.
Phương pháp đàm thoại thường hướng đến việc sinh viên phải suy nghĩ sâu hơn về các vấn đề và chủ đề học tập. Thông qua việc thảo luận và phân tích, sinh viên sẽ hiểu nội dung một cách sâu sắc hơn.
Xem thêm: Tiết lộ các phương pháp giảng dạy tiếng anh phổ biến và hiệu quả
Phương pháp dạy học giải quyết vấn đề
Một trong các phương pháp giảng dạy ở đại học thì dạy học giải quyết vấn đề là phương pháp ít được triển khai. Trong phương pháp này, giảng viên thường sẽ đặt ra một vấn đề học tập hoặc tạo ra một tình huống có vấn đề, sau đó hướng dẫn học sinh chủ động tìm hiểu, nghiên cứu và giải quyết vấn đề đó.
Thông thường dạy học giải quyết vấn đề sẽ yêu cầu sinh viên làm việc trong nhóm, cùng nhau thảo luận, chia sẻ ý kiến, và hợp tác để giải quyết vấn đề. Qua đó, sinh viên sẽ học hỏi được từ nhau nhiều kinh nghiệm mới mẻ, đa dạng.
Phương pháp dạy học dự án
Phương pháp dạy học theo dự án thường đặt sinh viên vào tình huống cụ thể trên thực tế và yêu cầu sinh viên áp dụng kiến thức để giải quyết vấn đề. Từ đó kết nối kiến thức với thực tế và làm cho học sinh thấy kiến thức mình tiếp thu được trở nên ý nghĩa hơn.
Khi học theo dự án sinh viên phải tích hợp kiến thức từ nhiều lĩnh vực khác nhau để giải quyết các vấn đề trong dự án. Điều này khuyến khích sinh viên tìm sự liên quan giữa các môn học và phát triển kỹ năng kết nối kiến thức.
Xem thêm: Tìm hiểu phương pháp giảng dạy STEM hiệu quả theo chuyên gia
Phương pháp đóng vai
Phương pháp đóng vai (Role-Playing) là một phương pháp dạy học mà giảng viên tạo ra một tình huống giả tưởng, trong đó sinh viên đảm nhận các vai trò khác nhau. Mục tiêu của phương pháp này là tạo ra một môi trường trải nghiệm, giúp sinh viên tiếp thu kiến thức được hiệu quả hơn thông qua việc trải nghiệm các tình huống thực tế hoặc giả tưởng. Trong quá trình đóng vai, sinh viên có cơ hội tương tác với nhau thông qua các vai diễn, từ đó phát triển kỹ năng giao tiếp, kỹ năng ứng xử và khả năng làm việc trong nhóm.
Giải pháp cải tiến các phương pháp dạy học tại trường đại học
Trong công cuộc đổi mới hiện nay việc cải tiến các phương pháp giảng dạy là điều vô cùng cần thiết để nâng cao chất lượng đào tạo và hiệu quả giáo dục tại bậc đại học.
Chú trọng công tác dạy và định hướng đúng ngành nghề của sinh viên
Cải tiến phương pháp dạy học tại trường đại học đòi hỏi phải linh hoạt để đáp ứng nhu cầu đa dạng của sinh viên trong một môi trường học tập độc lập. Đặc biệt, chú trọng vào công tác dạy và định hướng đúng ngành nghề của sinh viên có thể được thực hiện thông qua các giải pháp sau:
- Cân nhắc điều chỉnh chương trình học để đáp ứng nhu cầu của sinh viên và nhu cầu của thị trường lao động.
- Sử dụng phương pháp dạy học tương tác như thảo luận, đàm thoại và làm việc nhóm để tạo sự tương tác giữa sinh viên và giảng viên.
- Tăng cường dịch vụ tư vấn học tập cá nhân để giúp sinh viên xác định đúng hướng nghề nghiệp và chọn lựa khóa học phù hợp.
- Đào tạo và phát triển các kỹ năng mềm như kỹ năng giao tiếp, lãnh đạo, làm việc nhóm và giải quyết vấn đề.
Phương pháp giảng dạy và học tập của sinh viên phải thống nhất với phương pháp nghiên cứu khoa học
Phương pháp giảng dạy và học tập ở các trường đại học nên thống nhất với phương pháp nghiên cứu khoa học. Việc này nhằm xây dựng một môi trường học tập chất lượng, khuyến khích sự phát triển của kiến thức và kỹ năng nghiên cứu của sinh viên:
- Sinh viên nên được đưa vào tình huống thực tế và thực hành nghiên cứu từ giai đoạn đầu của khóa học.
- Một phần quan trọng của nghiên cứu khoa học là khả năng xác định và đặt ra các vấn đề cần giải quyết. Sinh viên nên được khuyến khích phát triển kỹ năng này thông qua việc tham gia vào các cuộc thảo luận, viết bài luận và nghiên cứu độc lập.
- Giảng viên nên đảm bảo rằng sinh viên được đào tạo để phân tích dữ liệu, kiểm chứng giả thuyết và phát triển tư duy phản biện.
- Khuyến khích sinh viên tham gia vào nghiên cứu độc lập hoặc tham gia vào dự án nghiên cứu với giảng viên.
Hoàn thiện công tác kiểm tra, đánh giá năng lực sinh viên
Một số khía cạnh và phương pháp để cải thiện công tác kiểm tra và đánh giá năng lực sinh viên:
- Sử dụng nhiều loại công cụ đánh giá khác nhau như bài kiểm tra, bài thuyết trình, bài luận, dự án, thảo luận và các tình huống thực tế.
- Hãy phân phối các bài kiểm tra và đánh giá suốt cả khóa học để đảm bảo sinh viên tham gia học tập liên tục.
- Khuyến khích sinh viên tham gia vào quá trình tự đánh giá.
- Sử dụng cả đánh giá hình thức và đánh giá tổng hợp để đo lường sự phát triển của từng cá nhân.
- Sử dụng công cụ công nghệ giúp tự động hóa việc đánh giá và theo dõi tiến trình của sinh viên.
Sử dụng tối ưu cơ sở vật chất, phương tiện giảng dạy, học tập
Trường học cần đảm bảo rằng cơ sở vật chất như phòng học, thư viện, phòng thí nghiệm và phòng máy tính được bảo dưỡng và nâng cấp định kỳ. Các thiết bị cần được kiểm tra và sửa chữa đều đặn để tránh hỏng hóc không mong muốn. Bên cạnh đó, sắp xếp không gian học tập một cách hợp lý, tối ưu hóa ánh sáng tự nhiên và hệ thống thông gió. Ngoài ra trang bị các thiết bị kết nối internet nhanh và ổn định, sử dụng máy chiếu, máy tính bảng và thiết bị điện tử khác để việc giảng dạy và nghiên cứu đạt hiệu quả cao.
Việc xây dựng các nền tảng học trực tuyến hoặc sử dụng các hệ thống quản lý học tập (LMS) để cung cấp tài liệu học tập, bài giảng video, bài tập và các tài liệu tham khảo trực tuyến cũng tạo điều kiện cho sinh viên được học tập mọi lúc, mọi nơi. Đối với các ngành học yêu cầu thực hành, xây dựng phòng thí nghiệm ảo là điều cần cần thiết, từ đó sinh viên có thể thực hiện các thí nghiệm và tập trận trực tuyến giúp học tập một cách hiệu quả.
Trên cơ sở tiêu chí của một trường đại học hiện đại, các trường đại học ngày càng phải xây dựng đổi mới các phương pháp giảng dạy đại học sao cho hiệu quả, phù hợp với sinh viên.
