Trong Phật giáo Đại thừa, danh xưng "Thập bát La hán" (chữ Hán: 十八羅漢) được sử dụng để chỉ những người đã đạt được giác ngộ và cứu giúp chúng sinh. Hình tượng 18 vị La hán trở thành đề tài phổ biến trong nghệ thuật Phật giáo, ảnh hưởng lớn nhất tại Trung Quốc và Việt Nam.
Khái quát
Theo kinh điển Phật giáo sơ kỳ, Thích-ca Mâu-ni đã ca ngợi những đệ tử xuất sắc của mình với những phẩm chất vượt trội, một số trong số họ đã được công nhận là A-la-hán. Trong Đại hội kết tập đầu tiên sau khi Đức Phật nhập diệt, đã ghi nhận 500 người là A-la-hán, nhưng chỉ vài vị chủ chốt được đề cập đến, vẫn thể hiện sự bình đẳng trong tăng đoàn.
Danh vị của 4 vị La hán cao đệ được đề cập đầu tiên qua các kinh văn Đại thừa là Pindola, Kundadhana, Panthaka và Nakula, được cho là đã được Đức Phật truyền bá đạo pháp trong nhân gian, trong khi chờ đợi sự ra đời của Di lặc. Sự xuất hiện sớm nhất của các vị La hán tại Trung Quốc có thể từ thế kỷ IV, chủ yếu tập trung vào Pindola. Về sau, số lượng La hán tăng dần lên đến 16, bao gồm cả nhân vật có thật và hư cấu, và được biết đến qua tác phẩm Nandimitrāvadāna của Đại sư người Sri Lanka Nandimitra.
Nghệ thuật
Không có tài liệu nào mô tả chính xác hình dạng của các vị La hán, đặc biệt trong nghệ thuật Trung Quốc. Các bức tranh đầu tiên vẽ hình tượng La hán được tạo bởi Thiền sư Quán Hưu vào năm 891, lúc đó ông cư trú ở Thành Đô. Hình tượng các vị La hán được mô tả như những người nước ngoài với lông mày rậm, đôi mắt lớn, má gồ và mũi cao. Họ được khắc họa trong phong cảnh Trung Quốc cổ đại, với nền là cây thông và đá. Các vị La hán thường được vẽ như những vị sư với trang phục nhếch nhác và lập dị, nhưng với tinh thần lang thang và ăn xin, để làm nổi bật tính chất từ bỏ ham muốn trần tục. Những hình tượng do Quán Hưu tạo ra đã trở thành mô hình cho các họa sư và nghệ nhân sau này, mặc dù mỗi thời kỳ có sự khác biệt nhất định.
Danh sách 18 La hán
Truyền thống Trung Hoa đề cập đến 18 vị La hán theo thứ tự sau đây:
- Tọa Lộc La hán
- Khánh Hỷ La hán
- Cử Bát La hán
- Thác Tháp La hán
Và còn có thêm 14 vị La hán khác. Mỗi vị La hán đều có những phẩm chất và công đức riêng, đóng vai trò quan trọng trong việc cứu rỗi chúng sinh.
Thập bát La hán không chỉ là một đề tài nghệ thuật quan trọng trong Phật giáo, mà còn mang ý nghĩa sâu sắc về việc giúp đỡ và cứu rỗi chúng sinh. Những hình tượng này đã trở thành biểu tượng của sự từ bỏ ham muốn trần tục và hy vọng vào cuộc sống tịnh độ. Với những phẩm chất đặc biệt và công đức vượt trội, Thập bát La hán là những linh hồn cứu giúp trong nghệ thuật Phật giáo.
Hãy để 18 vị La hán đồng hành cùng chúng ta trên con đường tu hành và giúp chúng ta đạt được giác ngộ và phước hạnh thực sự trong cuộc sống.
