Hồng Đảng sâm: Tinh túy của đại ngàn Tây Nguyên

Tây Nguyên là một vùng có điều kiện tự nhiên thuận lợi cho việc phát triển cây dược liệu, đặc biệt là tỉnh Kon Tum. Các huyện Tu Mơ Rông, Đắk Glei, Kon Plông nằm ở vùng Đông Trường Sơn với khí hậu lạnh ẩm và mưa nhiều, là nơi tập trung nhiều loại cây dược liệu tự nhiên. Trong số đó, Hồng đảng sâm là một loại cây thân leo phổ biến, được trồng ở các huyện Kon Plông, Tu Mơ Rông và đặc biệt là vùng núi Ngọc Linh thuộc huyện Đăk Glei.

Đăk Glei, một huyện nằm cách thành phố Kon Tum 120km về phía Bắc, là mảnh đất giàu truyền thống văn hoá lịch sử. Nơi đây là tụ điểm sinh sống của nhiều dân tộc anh em như Giẻ - Triêng, Xơ Đăng, Tày, Nùng, Kinh.

Hồng Đảng sâm sinh trưởng tại Núi Ngọc Linh, huyện Đăk Glei được coi là loại Hồng Đảng sâm tốt nhất hiện nay.

Món quà từ thiên nhiên

Hồng Đảng sâm, còn được gọi là Sâm Dây, là một loại cây thân leo có rễ hình trụ dài, củ có đường kính từ 1,5-3cm. Cây không phân nhánh nhiều, thân mọc bò trên mặt đất, màu tím sẫm. Lá có hình trứng hoặc hình trứng tròn, có đuôi lá nhọn, dài từ 3-8cm và rộng từ 2-4cm. Hoa màu xanh nhạt mọc riêng lẻ ở kẽ nách lá, có 5 phiến hẹp và 5 cánh có vân màu tím ở họng cuống.

Ở Kon Tum, Hồng Đảng sâm ra hoa từ tháng 5 đến tháng 7 và quả chín từ tháng 9 đến tháng 11. Cây có thể lụi vào mùa đông và phát triển tiếp vào mùa xuân. Hồng Đảng sâm được trồng và chăm sóc chủ yếu tại 3 huyện Kon Plông, Tu Mơ Rông và Núi Ngọc Linh - Đắk Glei, vùng trồng chủ yếu có độ cao từ 900 - 2000m so với mực nước biển, thuộc dãy Trường Sơn Nam.

Đặc biệt, Hồng Đảng sâm sinh trưởng tại Núi Ngọc Linh thuộc huyện Đắk Glei, tỉnh Kon Tum là loại Hồng Đảng sâm tốt nhất hiện nay. Với củ Sâm to từ 1,5 - 3 cm, củ cứng cáp, phân nhánh và có nhiều rễ, không nhỏ thẳng đuột như một số loại Hồng Đảng sâm mọc ở những vùng khác. Nó cũng có hàm lượng Saponin và dược tính vượt trội.

Cách sử dụng Hồng Đảng sâm

1. Chế biến món ăn:

   • Hồng Đảng sâm thường được sử dụng trong nhiều món ăn như lẩu, hàm gà ác để trung hoà vị của nước dùng. Thành phần của cây làm cho nước dùng có hương vị ngọt thanh, đậm đà và thơm mùi tự nhiên của Hồng Đảng sâm. Món ăn này có vị hấp dẫn và dễ ăn, phù hợp với những người cần hồi phục sức khoẻ, thiếu máu, suy nhược cơ thể, trẻ em biếng ăn và suy dinh dưỡng.

2. Sắc nước uống hàng ngày:

   • Sử dụng khoảng 100 - 150 gram Hồng Đảng sâm tươi với 2 lít nước. Rửa sạch củ Sâm và cắt thành các đốt nhỏ. Đun sôi khoảng 20 phút rồi để nguội hoặc để tủ mát. Nước Hồng Đảng sâm có màu vàng, mùi thơm và vị ngọt thanh. Tốt nhất là uống vào buổi sáng hoặc trưa trước khi ăn.

3. Ngâm rượu:

   • Ngâm 1kg Hồng Đảng sâm tươi với khoảng 3-4 lít rượu ngon (trên 40 độ) trong 6 tuần. Nên ngâm rượu trong thau thủy tinh hoặc chum sành để đảm bảo chất lượng và mùi vị. Sau khi ngâm, rượu có màu cánh gián đẹp mắt, mùi thơm và có vị ngọt thanh của Sâm. Mỗi ngày uống khoảng 70-100ml cho 2 bữa trưa và tối. Rượu Hồng Đảng sâm giúp cảm giác ngon miệng, giấc ngủ tốt, cơ thể khỏe mạnh.

Tỉnh Kon Tum hiện có 853 loài thực vật có khả năng sử dụng làm thuốc, trong đó có nhiều loại cây thuốc quý như Sâm Ngọc Linh, Đảng sâm, Đương quy, Ngũ vị tử, Đinh lăng, Nhân sâm, Lan kim tuyến... Vì vậy, UBND tỉnh Kon Tum đã xác định đây là vùng dược liệu trọng điểm của khu vực và cả nước để thúc đẩy phát triển kinh tế - xã hội và giúp đồng bào dân tộc thiểu số và miền núi.

Đến nay, nhiều hộ gia đình và doanh nghiệp trên địa bàn tỉnh đã chuyển đổi từ cây nông nghiệp sang trồng cây dược liệu như Hồng Đảng sâm và Sâm Ngọc Linh. Điều này không chỉ giúp thu hồi vốn nhanh chóng mà còn tạo ra thu nhập ổn định, đặc biệt là với những hộ gia đình thu nhập bình quân hàng trăm triệu đồng mỗi năm.

Huyện Kon Plông và Kon Prông cũng là những địa phương có diện tích trồng cây dược liệu lớn. Đồng thời, các huyện này cũng tập trung vào việc bảo tồn các loại dược liệu sẵn có trong tự nhiên như Chè dây, giảo cổ lam, cốt toái bổ, tiêu rừng, sơn tra, chuối rừng, ngũ vị tử, các loại nấm...

Để tăng cường sản xuất và tiêu thụ các sản phẩm dược liệu, UBND huyện Kon Plông đã kêu gọi các doanh nghiệp đến đầu tư và liên kết với người dân trên địa bàn. Hiện đã có một số sản phẩm như cây Đảng sâm, đương quy, đinh lăng, ba kích, sa nhân được liên kết sản xuất và tiêu thụ.

Tỉnh Kon Tum cũng đang nỗ lực phát triển cây dược liệu trên toàn tỉnh, đặc biệt là ở các huyện Đăk Glei, Sa Thầy, Đăk Tô. UBND tỉnh đã ban hành các cơ chế ưu đãi để khuyến khích việc trồng trọt cây dược liệu, bảo vệ rừng và đảm bảo nguồn cung cấp dược liệu bền vững.

Sau năm 2018, Hội đồng Nhân dân tỉnh Kon Tum đã đề ra kế hoạch đầu tư và phát triển cây dược liệu trên địa bàn tỉnh đến năm 2020, với mục tiêu đẩy mạnh phát triển cây dược liệu trở thành ngành kinh tế mũi nhọn và sản phẩm chủ lực của tỉnh, góp phần tăng trưởng kinh tế, giải quyết việc làm, giảm nghèo bền vững và bảo tồn đa dạng sinh học và môi trường sinh thái.

Dựa trên hiện trạng trồng cây và phân bố tự nhiên của các loài dược liệu, tỉnh Kon Tum đã quy hoạch phát triển từng loại cây dược liệu phù hợp với từng vùng khí hậu của tỉnh, nhất là các huyện trọng điểm như Tu Mơ Rông, Đăk Glei và Kon Plông. Đồng thời, cần bảo tồn và khai thác bền vững nguồn dược liệu từ tự nhiên có trữ lượng lớn.

Tóm lại, Hồng Đảng sâm là một loại cây dược liệu quý giá của Tây Nguyên. Việc phát triển cây dược liệu trên địa bàn tỉnh Kon Tum là một bước quan trọng để tạo ra sản phẩm có giá trị kinh tế cao, đồng thời góp phần bảo tồn đa dạng sinh học và môi trường sinh thái. Công việc này cũng giúp đồng bào dân tộc thiểu số và miền núi thoát nghèo và phát triển.